Συν τοις άλλοις… Ελύτης!

Ποιοί αλήθεια οι στυλοβάτες της πατρίδας μας; Είναι οι άνθρωποι της πολιτικής; Οι άνθρωποι των Τεχνών; Ή μήπως οι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι;

Ποτέ μου δεν συμπάθησα τους εκφραστές της πολιτικής – πέραν ελαχίστων εξαιρέσεων, το υπόλοιπο κομμάτι μου προκαλεί μια αποστροφή, κυρίως για την έμμονη τάση του να αλλάζει συνεχώς αποχρώσεις, στην αγωνία του να αποκομίσει οφέλη. Ας αφήσουμε στην Ιστορία αυτή την κρίση.

Αντιθέτως οι άνθρωποι των Τεχνών παρέμεναν πάντοτε σταθεροί στις πεποιθήσεις τους. Παρά τις πολλές παραφωνίες και τον χαρτοπόλεμο που μας χόρτασαν οι αυτόκλιτοι κατά καιρούς εκφραστές της, υπήρξαν άνθρωποι που με τον λόγο τους οραματίστηκαν μια άλλη Ελλάδα. Ο Οδυσσέας Ελύτης, αποτελεί κατ’ εμέ το ύψιστο παράδειγμα.

“Την πατρίδα του ομοιώθηκε” , μεγαλώνοντας αναμέσα στο γαλάζιο της θάλασσας και το απότομο των βράχων. Ο Ελύτης έζησε την χώρα του και την αγάπησε με όλη την δύναμη της ψυχής του.

Ουδέποτε έκανε πίσω στην αξία της Ελληνικότητας, την οποία θεωρούσε εφόδιο για την αντιμετώπιση της επερχόμενης ευρωπαϊκής ένωσης και την παγκοσμιοποίηση. Δυστυχώς δεν εισακούσθη…

Το πλέον ολοκληρωμένο έργο του είναι το “Άξιον Εστί” , ένα έργο – καθρέφτισμα της ιστορίας της πατρίδας μας. Το έργο οφείλει πολλά στην μουσική επένδυση του Μίκη Θεοδωράκη, καθώς πέρασε (και εξακολουθεί βεβαίως) να “περνά” στον κόσμο, γνωρίζοντας ευρύτατη αποδοχή. Διακρίνεται όμως λόγω των νοημάτων που εσωκλείει.

Στο “Άξιον Εστί” (εκδόσεις Ίκαρος) ο Ελύτης μιλά για την Γένεση, τα Πάθη και το Δοξαστικό της Ελλάδας. Με μια ροή που ακολουθεί αυτήν της Θείας Λειτουργίας, ο Ελύτης συνδιάζει την γλώσσα, την ελληνική γλώσσα και την ακατάληπτη συνέχεια της στους αιώνες με την πίστη. Ξετυλίγει το κουβάρι της Ιστορίας μας πάνω σε σταθερές τις οποίες θεωρεί αντιπροσωπευτικές της ύπαρξης μας, και χτίζει με τον τρόπο αυτό το οικοδόμημα της. Το “Άξιον Εστί” παραμένει διδακτικό στην κάθε του λέξη. Εστιάζει στην ουσία της ζωής. Απορρίπτει κάθε τι άηθες, αναδεικνύει και εξυμνεί τον βαθύτερο ελληνικό ψυχισμό. Δεν μαγεύεται από κάθε τι λαμπερό, δεν σαγηνεύεται από τον πλούτο και την ευκολία. Δεν πλανάται στο ερώτημα “Δύση ή Ανατολή;” – επιλέγει να σταθεί στο σταυροδρόμι τους, ακριβώς γιατί η ιστορία της πατρίδας του δίνει αυτό το προνόμο. Και το διακυρήττει συνεχώς. Δεν είναι υπερβολή που χαρακτηρίζεται ώς εθνικό έργο – υπερβολή είναι που δεν αντιμετωπίστηκε ως τέτοιο.

Στο πρόσφατο βιβλίο “Συν τοις άλλοις” (εκδόσεις Ύψιλον / βιβλία), αναλύεται μέσα από την αναδημοσίευση 37 συνεντεύξεων του δημιουργού ο τρόπος σκέψης του. Ο ποιητής μαρτυρά την αγάπη του για τον τόπο του, αγωνία για τα ιδανικά που απολέσαμε και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την πιθανότητα να παρασυρθούμε από την ευτέλεια της σύγχρονης εποχής. Μπροστά στις προκλήσεις αντιτάσσει την ευγένεια και την ποιότητα του Έλληνα.

Ένα έξοχο πεζό – δοκίμιο του αποτελούν “Τα δημόσια και ιδιωτικά” (εκδόσεις Ίκαρος) – μια αναφορά του ποιητή σε κάθε τι ελληνικό, μια εξύψωση του ήθους της ελληνικής γης και την επήρρειας της πάνω στους απλούς ανθρώπους. Κρίμα που αυτό το κείμενο δεν διδάσκεται στα σχολεία.

Ο Οδυσσέας Ελύτης είναι ανεξάντλητος. Και σίγουρα δεν εξαντλείται σε αυτήν την ελάχιστη αναφορά. Ας με συγχωρέσουν όποιοι θεωρούν πως αδίκησα κάποιο από τα γραπτά του που δεν αναφέρεται εδώ.

Ευτυχώς υπάρχει πληθώρα εκδόσεων των γραπτών του για αυτούς που αγωνιούν για ένα καλύτερο εαυτό. Και αν υπάρχουν κάποιοι που αμφιβάλλουν ή αγνοούν, ο ποιητής έχει την απάντηση: “Λάμπει μέσα μου κείνο πού αγνοώ. Μα ωστόσο λάμπει”. (από “Τα ελεγεία της Οξώπετρας”, εκδόσεις Ίκαρος)

Πρώτη δημοσίευση: BOOKLOVER’S BLOG / Books.gr by Eleftheroudakis

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Αντώνης Βαρδής - μουσική γεωγραφία

Με τον όρο "Μουσική γεωγραφία", σημαίνει πως επιχειρείται να χαρτογραφηθεί η μουσική υπόσταση ενός καλλιτέχνη μουσικού και, ει δυνατόν, να οριστούν τα πέρατα της δημιουργικότητάς του. Δεν γνωρίζω αν κατάφερα να βρω τις σωστές συντεταγμένες. Άλλωστε, οι απόπειρες αυτές, κρύβουν μια υποκειμενικότητα που, ενίοτε, βρίσκεται (ή κινδυνεύει να βρεθεί) εκτός εποχής. Αλλά πάλι, αν κάτι χαρακτηρίζει τα έργα στις εποχές, είναι αυτό: η ανακολουθία με τον τρέχοντα καιρό τους. Το μόνο, θαρρώ, που είναι διακριτό, είναι το γνήσιο του κινήτρου. Και για τον Αντώνη Βαρδή, το ερέθισμα είναι πάντοτε ειλικρινές. Υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων που «γράφουν» στη μνήμη μας με έναν ανεξήγητο τρόπο. Στο γιατί αυτής της διαδικασίας, η επίκληση του αυθόρμητου συναισθηματισμού ως απάντηση, θα μπορούσε να τερματίσει μονομιάς τη συζήτηση. Στα δικά μου μέτρα όμως, θαρρώ πως αυτή η προσέγγιση είναι πολύ πρόχειρη και επιφανειακή, κυρίως γιατί αγνοεί την ύπαρξη κάποιων διακριτών επιπέδων αυτού του συναισθηματι...

Γιώργος Νταλάρας: Πρώτα μουσικός

Φωτό από τις πρόβες για το αφιέρωμα στον Απ. Καλδάρα- Νάουσα, 5/9/12 Η πρώτη φορά που συνάντησα από κοντά τον Γιώργο Νταλάρα , ήταν το 2004 στη Θεσσαλονίκη , στα παρασκήνια των... αφιερωματικών του παραστάσεων για τον Β . Τσιτσάνη . Περίμενα υπομονετικά τη σειρά μου, καθώς υπήρχαν πολλοί μπροστά μου που ήθελαν να του μιλήσουν. Όσο περνούσε η ώρα, μπορούσα να διακρίνω τους διαλόγους. Οι περισσότεροι, τον επαινούσαν για την φωνή του και την αποδοτικότητα της, εκφράζοντας πλήθος εγκωμίων, φέρνοντάς τον έτσι σε αμηχανία. Όταν ήρθε η σειρά μου, του έδωσα να μου υπογράψει το πρόγραμμα των παραστάσεων. Τότε, του είπα κάτι σχετικό με την κιθάρα του . Εξεπλάγη και με ρώτησε αν είμαι μουσικός. Του ανέφερα πως είμαι κιθαρίστας . Έδειξε ενδιαφέρον και ξεκίνησε μια σύντομη συζήτηση περί μουσικών οργάνων, που κατέληξε στην προτροπή «συνέχισε ...

Γιώργος Νταλάρας: Ανάγνωσμα κιθαριστικής πορείας - μια μισοτελειωμένη καταγραφή.

Η ακόλουθη απόπειρα, αποτελεί το αποτέλεσμα της θέλησης μου να καταγραφεί μια ακολουθία αναμνήσεων, που αφορά το μουσικό κόσμο ενός μουσικού. Το ερώτημα «με τι κιθάρες παίζει ο Νταλάρας;» μπορεί να απαντηθεί αρκετά ικανοποιητικά, αν θεωρηθεί πως, ό,τι μας έχει δείξει όλα αυτά τα χρόνια σε φωτογραφικά ή τηλεοπτικά στιγμιότυπα, αποτελεί ένα μεγάλο μέρος της πλούσιας συλλογής του. Θα μπορούσα να αναλωθώ σε εικασίες ή σε φήμες, για να φορτώσω και άλλα μοντέλα στη συλλογή του, τα οποία, για διάφορους λόγους, απέφυγε να μας δείξει. Για παράδειγμα, μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν για το αν μια κιθάρα που βρίσκεται πίσω του καθώς παίζει σε ένα στούντιο είναι δική του ή αν εμφανιζόμενος κάπου έκτακτα με ένα άγνωστο, για εμένα, όργανο, αποτελεί προϊόν δικής του συλλογής. Αν λοιπόν το ερώτημα «με τι κιθάρες παίζει» μπορεί να απαντηθεί με μεγάλη ασφάλεια, το ερώτημα «πόσες κιθάρες έχει;» δε μπορεί να απαντηθεί με την ίδια σιγου...

Θανάσης Γιώγλου - Σταύρος Κουγιουμτζής: Άσε με πάλι να σου πω Οι μικρές πολιτείες του Σταύρου Κουγιουμτζή, μέσα από τα μάτια (και την ψυχή) του Θανάση Γιώγλου. Πάει καιρός (και την εποχή του blog του Ελευθερουδάκη) από τότε που έγραψα για τελευταία φορά για κάποιο βιβλίο. Αφορμή για να σπάσω αυτό το αρνητικό σερί,ή ταν η παρουσίαση, πριν από λίγες ημέρες στη Θεσσαλονίκη, του βιβλίου του Θανάση Γιώγλου «Σταύρος Κουγιουμτζής – Άσε με πάλι να σου πω», που αναφέρεται στον βίο και το έργο του Σταύρου Κουγιουμτζή. Πρόκειται για μια καταγραφή που ο χαρακτηρισμός «πλήρης» ίσως να φαντάζει και ελλιπής. Θα τολμούσα να πω πως όποιος διαθέτει το βιβλίο, είναι σαν να έχει στα χέρια του ολόκληρο το έργο του συνθέτη. Και αυτό είναι μια αρχή για εκείνον που ενδιαφέρεται να ανακαλύψει την πορεία του Κουγιουμτζή στα χρόνια. Το παρόν κείμενο φυσικά και δεν αποσκοπεί στο να προμοτάρει το βιβλίο του φίλου Θανάση, γιατί, πολύ απλά… δε μπορεί: πρώτον γιατί το αναγνωστικό κοινό αυτής της συ...

Live at the Acropolis - «για τους Θεούς»

«Αν η θέληση σου, σου προτάσσει ένα δρόμο, ενώ ο κόσμος ακολουθεί τον αντίθετο, τότε ακολούθησε το δρόμο που επιθυμείς. Δεν χρειάζεται να ακολουθείς το σωρό, δεν χρειάζεται να υποκύψεις στις ορέξεις του». Με αυτά τα πατρικά διδάγματα ο Yanni πορεύτηκε στη ζωή. Πεισματικά, έβαλε το κεφάλι κάτω και δούλεψε, κατακτώντας την υψηλότερη για αυτόν κορυφή. Μια κορυφή που, μπορεί για τον ίδιο να σήμαινε το τέλος ενός επίπονου δρόμου, σηματοδοτούσε όμως την αρχή μιας νέας και ακόμη συναρπαστικότερης πορείας. Η ιδέα Για τον Yanni , το δικό του όνειρο ζωής, ήταν το να παίξει στο Ηρώδειο. Η αίγλη του θεάτρου, ο Παρθενώνας, που μοιάζει να κρέμεται στην άκρη του Ιερού βράχου και η ιστορία του χώρου, καθιστούν την παρουσία στο ιστορικό Ωδείο μια αξεπέραστη εμπειρία. Μορφές παγκόσμιου βεληνεκούς έχουν σταθεί στο Ηρώδειο: Fairuz , Sinatra , Karajan, Κάλλας, για να μην αναφερθούμε και στους εγχώριους καλλιτέχνες . Η χρήση του χώρου αποτελεί έν...

Γιώργος Νταλάρας - Ο τραγουδιστής

επί σκηνής... (φωτό Γιάννη Βελισσαρίδη, πηγή: https://www.georgedalaras.com/photoalbum/on-stage/ ) Προσπαθώντας να τακτοποιήσω μέσα μου το φαινόμενο που λέγεται Νταλάρας, είχα αποπειραθεί το 2013, μέσω ενός άρθρου που δημοσιεύτηκε στο Ogdoo . gr (περισσότερα εδώ: Ogdoo.gr ) να αποκρυπτογραφήσω τις ορίζουσες που διέβλεπα στην καλλιτεχνική του υπόσταση και πορεία. Στο κείμενο επικεντρώθηκα στη μουσική του ιδιότητα, ισχυριζόμενος πως πρώτα και πάνω από όλα είναι μουσικός. Για να καταλήξω σε αυτό το συμπέρασμα, είχα προηγουμένως αναλωθεί, επί μακρόν είναι η αλήθεια, σε επαναληπτικές ακροάσεις του υλικού του: στο σπίτι, στο αυτοκίνητο, στα ακουστικά του τηλεφώνου μου – ακροάσεις πιο εξαντλητικές, αφού η κάθε επανάληψη εστίαζε και σε διαφορετική πτυχή: στο τραγούδισμα, στην ερμηνεία, στην ενορχήστρωση, στη μουσική φρασεολογία και έπειτα στο συσχετισμό όλων αυτών των παραμέτρων. Η κάθε ακρόαση, που γινόταν στη βάση των προαναφερθέντων κριτηρίων, ...

Όταν ο Frank Sinatra συνάντησε τον Carlos Jobim

Sinatra & Jobim στο στούντιο (1967) Από τον Γενάρη του 1999, το διεθνές αεροδρόμιο του Ρίο ονομάζεται “Διεθνές αεροδρόμιο Antonio Carlos Jobim” (GIG), ως φόρος τιμής στον καλλιτέχνη που εφηύρε τη bossa nova. Από το Μάιο του 2008, ένα Αμερικανικό γραμματόσημο φέρει τη μορφή του Frank Sinatra, τιμώντας έτσι τον πλέον ολοκληρωμένο καλλιτέχνη του περασμένου αιώνα. Πώς θα μπορούσαμε να συνδέσουμε αυτά τα δυο γεγονότα; Ένα γραμματόσημο επιτρέπει σε ένα γράμμα ή ένα δώρο για να ταξιδέψει από τη μία άκρη του κόσμου στην άλλη, αλλά η αποστολή προϋποθέτει την αξιοποίηση του εναέριου μέσου μεταφοράς, που θα εξασφαλίζει την παγκοσμιότητα της αποστολής. Αν λοιπόν η φωνή του Sinatra αποτελεί το διαβατήριο για να εισέλθει κάποιος στον μουσικό του κόσμο, τότε σίγουρα η μουσική του Jobim, αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για να ταξιδέψει αυτός ο ήχος στα πέρατα του κόσμου. Θα χρειαστεί να γυρίσουμε πίσω στο χρόνο 49 ολόκληρα χρόνια, για να δούμε την συνάντηση αυτ...

Βαγγέλης Κορακάκης - Ο ευγενής φιλόσοφος

Βαγγέλης Κορακάκης – Ο «ευγενής» φιλόσοφος Πολλοί ίσως απορήσουν με τον τίτλο του άρθρου ή ακόμη και να σπεύσουν να κρίνουν την εν λόγω παρομοίωση ως υπερβολική ή άστοχη. «Τι σχέση έχει η ευγένεια με τη φιλοσοφία» θα αναρωτηθεί κάποιος ή «γιατί θα πρέπει ένας φιλόσοφος να είναι απαραίτητα και ευγενής; Και από την άλλη, τι ορίζεται εν τέλει ως φιλοσοφία και τι ως ευγένεια;» ταβέρνα "Γεντί", Θεσσαλονίκη, 16/9/2022 «Μη μιλάς μες στη μιζέρια περί ήθους και τιμής» έλεγε ο Άκης Πάνου στο «Φέρε» που ερμήνευσε ο Γιώργος Νταλάρας το 1982. Και, αναλογιζόμενοι σε βάθος την αλήθεια αυτής της κουβέντας, αυτομάτως κλονίζονται μέσα μας οι επιταγές που πορεύουν τις κοινωνίες μας στα χρόνια. Το ερώτημα του αναγνώστη τώρα αλλάζει: «Επομένως δεν έχουν αντίκρισμα οι ορολογίες, δεν υφίστανται αξίες; Και αν ναι, τότε πως μπορείς να αποκαλείς κάποιον ευγενή ή φιλόσοφο, εφόσον αυτές οι αξίες δεν υπάρχουν;» Η συλλογιστική μου έχει ως αφετηρία την πεποίθηση πως οι τίτλοι δεν ταιριάζουν στ...

Η "Συναυλία" του 1988 και ένας... πόθος

Tο Μάϊο του 2010, η Universal, με την άδεια της Frank Sinatra Enterprises LLC αποκαθιστά ολόκληρο το track list της συνεργασίας του Frank Sinatra και του Antonio Carlos Jobim, διανέμοντας στο κοινό το σύνολο των ηχογραφήσεων τους από το... 1967, καθώς και ακόμη τρία τραγούδια που είχαν μείνει στο συρτάρι (περισσότερα εδώ: https://ppetrakis.blogspot.com/2020/04/frank-sinatra-carlos-jobim.html). O δίσκος τιτλοφορείται “Francis Albert Sinatra & Antonio Carlos Jobim: The complete Reprise recordings” και αποκαθιστά μια "αδικία" που συνέχιζε για σαράντα σχεδόν χρόνια. Παρόμοια περίπτωση αναγέννησης χαμένου υλικού, συναντάμε και στο μέγα (κιθαριστικό) γεγονός που αφορούσε τη σύμπραξη των Paco De Lucia, Al di Meola και John McLaughlin: οι κοινές τους παραστάσεις το 1980, κυκλοφόρησαν σε δίσκο το 1981, με τίτλο "Friday night in San Francisco". Επρόκειτο για την ηχογράφηση της Παρασκευής, 5 Δεκεμβρίου του 1980. Μόλις πέρσι όμως, ο ίδιος ο Meola ανακοίνωσε πως ...

Lawrence of Arabia - Το έπος

Ένα από τα πιο εμβληματικά κείμενα όλων των εποχών, στην δική μου κρίση, παραμένουν οι «Επτά Στύλοι της Σοφίας» , του Τ. Ε. Lawrence (1888 – 1935), γνωστού και ως «Λώρενς της Αραβίας» . Στις 900 περίπου σελίδες του βιβλίου (μια μικρή αναφορά στο βιβλίο, εδώ ) , ο Ουαλός συγγραφέας καταγράφει την στρατιωτική του δράση ενάντια των Τούρκων στην Μέση Ανατολή, συνεπικουρούμενος από τις νομαδικές φυλές των Αράβων και των Βεδουίνων, που ζούσαν και δρούσαν στην περιοχή. Το βιβλίο έχει μοναδική γραφή, πληρέστατες περιγραφές προσώπων, ιστορικών γεγονότων, τοπίων, καταιγιστική δράση και μια οπτική ματιά που, με μικρές μόνο αλλαγές στο πέρασμα του χρόνου, φωτογραφίζει την Μέση Ανατολή του σήμερα. Ποιος ήταν ο Lawrence ; Γεννήθηκε στο Tremadoc της Βόρειας Ουαλίας το 1888, σπούδασε στην Οξφόρδη κλασικές γλώσσες, αρχαιολογία και μεσαιωνική ιστορία. Στα 21 του ανακαλύπτει τον Αραβικό κόσμο όταν, στα πλαίσια της διατριβής του, διένυσε έν...

Πετράκης Πέτρος - γράφω για να καταλάβω

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου