 |
Tο Μάϊο του 2010, η Universal, με την άδεια της Frank Sinatra Enterprises LLC αποκαθιστά ολόκληρο το track list της συνεργασίας του Frank Sinatra και του Antonio Carlos Jobim, διανέμοντας στο κοινό το σύνολο των ηχογραφήσεων τους από το... 1967, καθώς και ακόμη τρία τραγούδια που είχαν μείνει στο συρτάρι (περισσότερα εδώ: https://ppetrakis.blogspot.com/2020/04/frank-sinatra-carlos-jobim.html).
O δίσκος τιτλοφορείται “Francis Albert Sinatra & Antonio Carlos Jobim: The complete Reprise recordings” και αποκαθιστά μια "αδικία" που συνέχιζε για σαράντα σχεδόν χρόνια.
Παρόμοια περίπτωση αναγέννησης χαμένου υλικού, συναντάμε και στο μέγα (κιθαριστικό) γεγονός που αφορούσε τη σύμπραξη των Paco De Lucia, Al di Meola και John McLaughlin: οι κοινές τους παραστάσεις το 1980, κυκλοφόρησαν σε δίσκο το 1981, με τίτλο "Friday night in San Francisco". Επρόκειτο για την ηχογράφηση της Παρασκευής, 5 Δεκεμβρίου του 1980. Μόλις πέρσι όμως, ο ίδιος ο Meola ανακοίνωσε πως βρέθηκε ηχογράφηση των τριών από τον ίδιο κύκλο παραστάσεων - και τι καλύτερο ώστε το χαμένο υλικό να υποστεί ένα τεχνικό φρεσκάρισμα και να κυκλοφορήσει 40 ολόκληρα χρόνια μετά...
Οι ανωτέρω αναφορές ήρθαν στο μυαλό όταν, σκαλίζοντας πρόσφατα το μουσικό αρχειακό μου υλικό, έπεσα πάνω σε ένα δίσκο που, κυριολεκτικά, στιγμάτισε, τη μουσική μου εφηβεία: τη "Συναυλία" του Σταύρου Ξαρχάκου
(περισσότερα εδώ: https://www.georgedalaras.com/album/stavros-xarhakos-synavlia
Τον δίσκο τον πρωτοανακάλυψα το 1990 μέσω ενός φίλου, που μου δάνεισε να γράψω σε κασέτα την έκδοση του cd. Η λίστα των τραγουδιών ήταν η ακόλουθη:
- Γ. Νταλάρας – Μάνα μου Ελλάς
- Δ. Γαλάνη – Το δίχτυ (https://www.youtube.com/watch?v=swWHMgQJo-U)
- Γ. Νταλάρας – Στου Θωμά (https://www.youtube.com/watch?v=iLunfj-RNTU)
- Δ. Γαλάνη – Μπουρνοβαλιά (https://www.youtube.com/watch?v=AMSc0Wjv7sA)
- Δ. Γαλάνη – Το πρακτορείο
- Γ. Νταλάρας – Τα παιδιά της Άμυνας (https://www.youtube.com/watch?v=2zAMXZKmqCE)
- Γ. Νταλάρας – Ιμιτλερίμ
- Γ. Νταλάρας – Στου Θωμά
- Δ. Γαλάνη – Να με θυμάσαι
- Γ. Νταλάρας – Είν' αρρώστια τα τραγούδια
- Γ. Νταλάρας – Ήτανε μια φορά
- Δ. Γαλάνη – Χάθηκε το φεγγάρι
- Γ. Νταλάρας – Ο μαύρος ήλιος
Ο δίσκος δε χωρούσε σε μια 60λεπτη κασέτα (72 λεπτά η διάρκεια του cd), έτσι έγιναν στην αρχή κάποιες επιλογές: κάποια τραγούδια έμειναν έξω (συγκεκριμένα της Γαλάνη...). Έπειτα, έγιναν δεύτερες σκέψεις, ξαναδανείστηκα το cd και επιλέχθηκε μια άλλη κασέτα που να χωρά το σύνολο της ηχογράφησης. Και πάλι όμως, το ποιοτικό αποτέλεσμα ήταν υποδεέστερο του cd, αφού οι απλές κασέτες που κυκλοφορούσαν σε 74λεπτες διαμορφώσεις ήταν κατώτερες σε τεχνικά χαρακτηριστικά (και απόδοσης) εκείνων του χρωμίου. Αδιέξοδο... το δε κόστος του cd εκείνη την εποχή ήταν απαγορευτικό για έναν δεκάχρονο - γύρω στις 7000 δρχ - και έτσι, δανείστηκα εκ νέου το cd (τρίτη φορά!...) και οι εγγραφές μοιράστηκαν σε 2 κασέτες.
Και ενώ είχα ησυχάσει με την αποτύπωση του δίσκου, τόσο στο φορέα του ήχου όσο και στο.. μουσικό μου σκληρό δίσκο, ήρθε μια ανατροπή δυο χρόνια μετά: συγγενικό μου πρόσωπο είχε στην κατοχή του την επίσημη ηχογράφηση σε δυο κασέτες, οι οποίες περιείχαν επιπλέον τραγούδια:
1η κασέτα:
- Γ. Νταλάρας – Μάνα μου Ελλάς
- Δ. Γαλάνη – Το δίχτυ
- Γ. Νταλάρας – Στου Θωμά
- Δ. Γαλάνη – Μπουρνοβαλιά
- Δ. Γαλάνη – Το πρακτορείο
- Γ. Νταλάρας – Τα παιδιά της Άμυνας
- Γ. Νταλάρας – Ιμιτλερίμ
- Γ. Νταλάρας – Στου Θωμά
2η κασέτα (με μαύρο χρώμα οι επιπλέον προσθήκες):
- Γ Νταλάρας - Σαββατόβραδο στην Καισαριανή (https://www.youtube.com/watch?v=HxDPnuMZUzQ)
- Δ Γαλάνη – Να με θυμάσαι
- Γ Νταλάρας – Είν' αρρώστια τα τραγούδια
- Δ Γαλάνη – Βαρκαρόλα
- Γ Νταλάρας – Ήτανε μια φορά
- Δ Γαλάνη – Χάθηκε το φεγγάρι
- Γ Νταλάρας – Η νύχτα
- Δ Γαλάνη – Ένα πρωινό
- Δ Γαλάνη – Αγάπη αγάπη
- Γ Νταλάρας – Ο μαύρος ήλιος
Όπως ήταν φυσικό, προέκυψε καινούριο αδιέξοδο και νέοι προβληματισμοί. Και δεύτερη απόπειρα αποτύπωσης, που κατέληξε σε μια καινούρια καταχώρηση.
Χρόνια πολλά αργότερα και όταν άρχισα να συναναστρέφομαι με πιο έμπειρους συλλέκτες του υλικού του Νταλάρα μέσα από το ανεπίσημο forum του τραγουδιστή http://www.dalaras.com/forum/index.php ανακάλυψα πως η συναυλία είχε μεταδοθεί από την ΕΡΤ και είχαν προβληθεί επιπλέον τραγούδια:
- Δ Γαλάνη - Μάτια μπλε (https://www.youtube.com/watch?v=mDy70eViwKc)
- Δ Γαλάνη - Βάλε τον ήλιο σύνορο
- Γ Νταλάρας - Κλάψτε ουρανοί κι αστέρια
- Γ Νταλάρας - Βάλε κι άλλο πιάτο στο τραπέζι
- Γ Νταλάρας - Έξω φυσάει και βρέχει
- Γ Νταλάρας - Από βυθό σ' άλλο βυθό
Ήταν επόμενο αυτή η συναυλία να αρχίσει να με στοιχειώνει... κάθε που νόμιζα πως την είχα ανακαλύψει και εντυπώσει στο (μουσικό μου) υποσυνείδητό, ερχόταν μια νέα έκπληξη για να με αναστατώσει. Δεν είναι τυχαίο που σήμερα, πέραν της επίσημης κυκλοφορίας σε cd, έχω δημιουργήσει τρεις (!) ακόμη εκδοχές με τα επισήμως και μη ακυκλοφόρητα τραγούδια...
Δεν ξέρω ποιον - ποιους ενδιαφέρουν σήμερα αυτές οι καταγραφές... μάλλον ούτε τους ίδιους τους συντελεστές, αφού, 35 χρόνια μετά ουδείς ασχολήθηκε να ενσκήψει σε αυτό το υλικό και να αποκαταστήσει την "αδικία" που συντελέστηκε όταν το διπλό lp έγινε ένα κουτσουρεμένο cd...
Νομίζω ότι αξίζει να γίνει η αποκατάσταση του υλικού για τους ακόλουθους λόγους:
1. η παρουσία του Ξαρχάκου: ο συνθέτης, ο ενορχηστρωτής - ένας μάγος επί σκηνής, που, βλέποντας κανείς τα βίντεο που παραπέμπονται παραπάνω, αντιλαμβάνεται πως συμμετέχει ισότιμα με τους τραγουδιστές: οι κινήσεις του, οι εκφράσεις του είναι η πεμπτουσία της συναυλίας - και οι συντελεστές μουσικοί και τραγουδιστές τον κοιτούν στα ματιά για να παίξουν και να τραγουδήσουν μια νότα. Χαρακτηριστική στιγμή το πως διευθύνει την ορχήστρα στο κλείσιμο του τραγουδιού τα "Τα παιδιά της Άμυνας": οι δυο πρώτες κινήσεις του κοφτερές σα μαχαίρι και η τρίτη στο φινάλε ομοιάζει με την κίνηση ενός κύματος που σκάει στα βράχια. Μοναδικό!
Εντύπωση επίσης προξενεί το σημείωμα του συνθέτη στο δίσκο, όπου επιλέγει να χαιρετήσει τους ακροατές με το ΙΓ' κεφάλαιο από την Α' προς Κορινθίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου:
2. η ορχήστρα: τα 22 άτομα επί σκηνής δεν αποτελούν μια λαϊκή ορχήστρα αλλά... μισή κλασική! Και όμως, δεν είναι υπερβολή ο αριθμός τους - προσέχοντας τα βίντεο της ΕΡΤ, θα διαπιστώσει ο ακροατής πως ο κάθε μουσικός βάζει το δικό του λιθαράκι για να δοθεί αυτό το αποτέλεσμα. Και αυτό οφείλεται στην ενορχηστρωτική δουλειά του συνθέτη, που δίνει χρονική αξία στην παύση και απλώνει τις νότες για να μεταδώσει στον ακροατή το συναίσθημα των τραγουδιών: τα μπουζούκια δεν φλυαρούν, παίζουν αυτό ακριβώς που χρειάζεται, με τον τρόπο και το ύφος που αρμόζει στα τραγούδια. Οι κιθάρες κεντάνε το ρυθμό (τα "Μάτια μπλε" ή το "Βάλε κι άλλο πιάτο στο τραπέζι" είναι χαρακτηριστικότατα δείγματα). Μεγαλειώδες το ταξίμι του Αριστείδη Μόσχου με το σαντούρι στο "Ιμιτλερίμ" - νομίζεις πως βλέπεις μπροστά σου την ανατολή του ηλίου μέσα από ένα αιγαιοπελαγίτικο κάδρο. Τρία (!) σαντούρια κρατάνε ίσο στην εισαγωγή του "Μάνα μου Ελλάς" και εσύ ανατριχιάζεις στην ιδέα στο πώς ακουγόταν αυτό το πάντρεμα επί σκηνής. Στο δίσκο ακόμη σώθηκε το νιαβέντ ταξίμι του Μαυρόπουλου στο "Δίχτυ" (τετράχορδο γαρ), το χιτζάμ ταξίμι του αείμνηστου Χρήστου Κωνσταντίνου στη "Μπουρνοβαλιά" με τη ντρόμπρα και το λιτό αλλά πληρέστατο σαμπαχ ταξίμι στο "Χάθηκε το φεγγάρι" , το ταξίμι του Νταλάρα στον "Θωμά" και αυτό του Στέφανου Στεφανόπουλου στο "Ειν' αρρώστια τα τραγούδια", όπου τηλεοπτικά το απολαμβάνουν όλοι επί σκηνής. Είναι και οι ατελείωτες απαντήσεις που κάνει ο Κουλαξίζης με το ακορντεόν του στο "Δίχτυ". Δεξιοτεχνία και μια παικτική αντίληψη που έχει εκλείψει και δεν ακούμε πλέον...
Θα μπορούσα να αναλωθώ σε πολλά ακόμη στιγμιότυπα, αλλά το αποφεύγω για λόγους οικονομίας χρόνου. Στις κατά τόπους αναφορές βίντεο πάντως υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά αποσπάσματα.
Για την ιστορία, οι μουσικοί ήταν οι ακόλουθοι:
Μάκης Μαυρόπουλος: μπουζούκι
Χρήστος Κωνσταντίνου: μπουζούκι & ντόμπρα
Χρήστος Ζέρβας, Νίκος Σαμπαζιώτης, Γιώργος Κόκκινος, Γιώργος Νταλάρας: κιθάρα
Νίκος Τσεσμελής: κλασικό μπάσο
Γιώργος Ζηκογιάννης: ηλεκτρικό μπάσο
Πλούταρχος Ρεμπούτσικας: τσέλο
Στέφανος Στεφανόπουλος: πνευστά
Νίκος Ζέρβας: keyboards
Γιάννης Ζερβίδης: πιάνο
Στέφανος Ζάρλας: ντραμς,κρουστά
Αριστείδης Μόσχος, Ελένη Φίλιππα, Γιάννης Κοροβέσης: σαντούρι
Λάζαρος Κουλαξίζης: ακκορντεόν
Γιώργος Μαγκλάρας: βιολί
Νίκος Σαραγούδας, Μανώλης Μπουρνιάς: ούτι
Μανώλης Καραντίνης: μπαγλαμά
Κλεάνθης Τσακνάκης: τζουρά
Σπύρος Γλένης: τραμπούκα
Δεύτερες φωνές έκανε η πρωτοεμφανιζόμενη τόε Ελένη Τσαλιγοπούλου.
3. οι τραγουδιστές: ο Νταλάρας θαρρώ πως βρίσκεται στο αποκορύφωμα της φωνητικής του ερμηνείας, γιατί βρίσκεται στο χρονικό σημείο που συναντάται η νεότητα της ηλικίας του (το 1988 είναι μόλις 39 ετών) με την ωριμότητα της φωνής του. Και ο Ξαρχάκος, αναγνωρίζοντας τις δυνατότητες του, τον "ξεζουμίζει", χαρίζοντάς μας ερμηνείες όπως το "Ιμιτλερίμ", τον "Μαύρο ήλιο", την κορώνα του "Θωμά" (Σι ύφεση για τους γνώστες, που αποτελεί και μουσικό ταβάνι στην τραγουδιστική - δισκογραφική του καριέρα). Πρωταγωνιστής και στα δυο θεματικά μέρη του δίσκου.
 |
Η Γαλάνη από τη μεριά της δίνει μια άλλη χροιά κυρίως στα τραγούδια του δεύτερου μέρους. Η θεατρικότητα της φωνής και η Χατζιδακική ιδιοσυγκρασία της, της επιτρέπουν να τα προσεγγίσει με το δικό της τρόπο. Ο Ξαρχάκος της δίνει το βήμα και τα εργαλεία και αυτή αξιοποιεί την ευκαιρία στο έπακρο: "Ένα πρωινό", "Βαρκαρόλα", "Να με θυμάσαι", "Χάθηκε το φεγγάρι" ίσως οι καλύτερες της στιγμές.
4. τα τραγούδια: η "Καισαριανή" ακούγεται για πρώτη φορά ολόκληρη, με τον τρίτο στίχο που είχε γράψει ο Λευτέρης Παπαδόπουλος το 1965 αλλά κόπηκε από τη λογοκρισία της εποχής. Ο Νταλάρας περιλαμβάνει το τραγούδι την πλήρη του μορφή στις αφιερωματικές παραστάσεις του για τον Λευτέρη Παπαδόπουλο στο ΜΜΑ το 2006, αναπληρώνοντας εν μέρει την απώλεια της ηχογράφησης του 1988.
Ακόμη, είναι τα τραγούδια που έδειξε η ΕΡΤ και έμειναν στην αφάνεια. Και ποιος ξέρει αν υπήρχαν και άλλα τραγούδια που... κόπηκαν και αυτά λόγω χρονικών περιορισμών στην τηλεοπτική μετάδοση.
Ακόμη, ερώτημα παραμένει ποια ήταν η αρχική λίστα των τραγουδιών και η σειρά που αυτά παίχτηκαν... και επίσης, ερώτημα μεγάλο παραμένει το κατά πόσο επεξεργάστηκαν οι συντελεστές αυτά τα τραγούδια στο στούντιο, αφού η μοναδικότητα της συναυλίας (4 Μαΐου 1988 στο Παλλάς) δεν δικαιολογεί κάποιες χτυπητές διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στο ηχητικό αποτέλεσμα του τηλεοπτικού αρχείου με αυτό του δίσκου...
Για την ιστορία, η συναυλία πραγματοποιήθηκε στο θέατρο Παλλάς στις 4 Μαΐου 1988. Στο πρώτο μέρος ακούστηκαν διάφορα τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου έως τη μέχρι τότε δισκογραφική του πορεία, ενώ στο δεύτερο ακούστηκαν τραγούδια από την ταινία «Ρεμπέτικο», σε στίχους του Κώστα Φέρρη.
Πηγή συντελεστών: https://www.georgedalaras.com/album/stavros-xarhakos-synavlia
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου